"Bi ha un repunte social en a visibilización e intrés por a luenga, sobretot dentre la chovenalla"
Entrevistas / Fongo Royo

"Bi ha un repunte social en a visibilización e intrés por a luenga, sobretot dentre la chovenalla"

Carlos Naval — 05-05-2020
Fotografía — Claudi López

“Todo está por hacer”, el nuevo y esperado disco de Fongo Royo, se ha retrasado por el estado de alarma, pero verá la luz próximamente con 8 temas del que ya se puede escuchar‘Luenga religada’. Mondosonoro homenajeamos su esfuerzo publicando la primera entrevista en aragonés, con la colaboración de Fongo Royo.

Dezaga d’o vuestro primer EP “Si lo Cibes” de 2018 yera anunciau pa primavera de 2020 o vuestro nuevo disco. ¿Quals son totz os detalles sobre o lanzamiento?

Va a estar un EP compuesto por ueito temas autoproduitos e se dirá “Todo está por hacer”. A portada la ferá o disenyador oscense Lorenzo Caudevilla. Ye grabando-se en “M’OCHO Studios” un proyecto paralelo de dos integrants d’o grupo. Encara que pensabanos publicar-lo ista primavera, con a situación de lo COVID-19 lo proceso se ye retardando mas que no mos cuacaría e no podemos confirmar garra fecha.

O primer abance parixe estar “Luenga Religada”, publicau fa ya mas de 5 meses con un vidioclip en YouTube, una canción con letra de raso en aragonés que plega ya a 12.000 reproduccions en a canal. ¿Ye a vuestra primera canción en aragonés?

Sí, ye a nuestra primera canción de tot en aragonés anque en o nuestro zaguer disco ya bi’n heba bellas partis en bellas cancions. Anque a canción siga en o EP, naxió como una colaboración en o disco recopilatorio “O zaguer Chilo III” editau por Nogará.

¿Puet estar un fidel abance d’o que mos trobaremos en o disco?

En realidat, cualsiquier canción que eslixieranos como single no hese estau representativa d’o disco, dau que lo nuestro ye un mezclallo d’estilos mosicals.

¿Creyetz que o suyo esito ye consecuencia de que siga en aragonés, superando en reproduccions a cualsiquiera d’as vuestras cancions anteriors?

No lo sabemos a l’augua clara. Pero segurament haiga influyíu prou en o suyo esito que ye o nuestro primer vidioclip y que feba tiempo que no publicaba-nos brenca.

Se nota un paso dillá d’o soniu de “Si lo cibes”. Mas component melodico sin perder lo carácter punk-ska. ¿Cómo ye vivindo ista fase de mayor madurez o grupo?

R: Hemos madurau con lo soniu  y a produción, e asperamos que asinas se veiga refleixau  en o disco. Con tot e con ixo, tal e como decíbanos, l’estilo d’a cancion no ye representativo d’a totalidat d’o disco ya que hemos estau esplorando nuevos estilos.

A producción tamién ha dau un brinco de calidat, continando como una producción independient. Entiendo que estar responsable de tot lo proceso suposa tenir mas control sobre lo que fas. ¿Cómo tos organizatz pa poder levar entadevant tanto treballo d’edición?

En estando un treballo autoproduito, siempre tiens mas libertat creativa pero tamién mas margin d’error que no tenindo una persona esterna que siga qui leve a producción d’una traza profesional, encara qu’en istas ye la sola traza que tenemos de plasmar a nuestra mosica actualment. Tamién miramos d’aprender d’as nuestras errors pa no repetir-las en o futuro.

¿Continaretz apostando por publicar tot lo conteniu d’o grupo y as vuestras cancions de baldes en puestos como YouTube?

Sí, continaremos puyando-lo franco en totz os nuestros perfils dichitals.

¿Creyetz que estar un grupo independient huei afecta pa lograr bells nivels mas altos de promoción?

Sí que influye, pero huei ye mas facil que no nunca plegar en mas publico gracias a internet.

Con a publicación d’a canción “Luenga Religada” en ‘O Zaguer Chilo Vol.3’ colaboratz con l’Asociación Cultural Nogará Religada “Escuela d’aragonés”). ¿Fa falta unión pa promocionar a mosica que se fa n’aragonés? ¿Cal empentar iniciativas como ista pa que la chen tienga una traza sencilla de trobar a mosica feita en aragonés?

Sí, fa falta mas unión pero lo que realment cal ye iniciativa d’a man d’os artistas. Siempre ye d’agradeixer proyectos como “O Zaguer Chilo”, que cuenta con artistas aragoneses con gran trayectoria que s’han sumau a la propuesta, aduyando a dispertar a curiosidat d’o publico e visibilizar l’aragonés a traviés d’a mosica.

“Bi habrá un día en que totz, en devantar a vista, veyeremos una tierra an meta libertat”

Dende a zaguera entrevista que tos facié en 2018, a-saber-las cosas han cambiau. Parixe que cada vegada bi ha mas nuevos artistas intresaus en fer mosica n’aragonés con cheneros mosicals mas actuals, como os rapers Corazón de Birabolas en Samianigo; o festival de Nogará Religada chuntó una buena colla de grupos n’aragonés por lo día d’Aragón lo pasau 23 d’Abril, en o que presentabatz una versión feita en directo dende as vuestras casas (Quarantena versión). ¿Paratz cuenta que cada vegada mas chen que no sabe aragonés ye ubierta a nuevas anvistas pa sentir nueva mosica?

Nos pensamos que habendo-ne cada vegada mas  feita en aragonés y en nuevos estilos, la chent se ye intresando mas por conoixer la luenga e de vegada, os mosicos fan por incorporar-la en as suyas creacions.

¿Que tos dicen os vuestros familiars que vivioron naturalment sentir cantar en aragonés de que agora recuperetz istas radices? ¿Qué opinan d’as vuestras letras?

Os nuestros familiars, encara que muitos d’ells no charren l’aragonés, son bien argüellosos de lo que femos por refirmar a cultura aragonesa.

¿Vos pensatz que cada vegada bi ha una comunidat mas fuerte en lo mosical u ye mas crebada por a plegada de nuevos estilos?

En l’ambito mosical tot suma, independientement de l’estilo. Como se veye en “O Zaguer Chilo”, l’uso de l’aragonés ye espardindo-se a totz os cheneros como una reivindicación cultural mas que no politica.

¿Con qué grupos n’aragonés sotz mas unius en o tocant a una nueva scena de mosica aragonesa?

Tenemos a Mallacán como referent e mos alegramos de que grupos como Nuei, Au d’Astí u Krevi Solenco defiendan l’aragonés en as suyas letras.

Tamién mos pensamos que se pueden estar fendo pasos enta la creyación d’una nueva scena mosical similar con a valenciana u la vasca en a que a-saber-lo de bandas chovens  son apostando por a mosica en as suyas luengas. Antimás de que en Euskal Herria u o País Valencià bi heba chent que les deciba que nunca no plegarían a o publico cheneral difuera d’as suyas comunidatz e que, con o paso d’o tiempo, se ha visto bien claro que no ha estau asinas.

Iste creximiento en l’ambito mosical parixe que vive una situación contraria de tot en lo politico, mas que mas en lo Concello de Uesca: o 30 de setiembre s’aprebó una proposición en a que s’anulaba a zona d’uso predominant de la luenga aragonesa en ista ciudat ; o 30 de mayo de 2020 se zarrará previsiblement a Ofizina de la Lengua Aragonesa (OLA) de Uesca… ¿Vos pensatz que o peso social de l’aragonés ye baixando?

Bi ha un repunte social en a visibilización e intrés por a luenga, sobretot dentre la chovenalla, que aporta una miqueta d’asperanza debant d’una situación tan critica.

Lo que mas mos sosprende d’ista mena de decisions ye que parti d’a poblacion lo celebre. La luenga aragonesa ye un patrimonio inmaterial que fa parti d’a nuestra riqueza cultural y que cal que siga igual de cudiada e quiesta como os nuestros monimentos, montanyas e lugars.

A vuestra segunda nominación pa os Premios d’a Mosica Aragonesa ye en l’aire pa resolver-se a “Millor canción en Luenga Autoctona”, a chira de presentación será tamién aturada dica que se resuelva l’estau d’alarma… ¿En qué ha afectau ista situación a los vuestros plans? ¿Cómo levatz os tele-ensayos?

Hemos teniu que retardar a publicación d’o disco, cancelar bolos e mesmo a presentación d’o disco.

A verdat ye que no disposamos d’os meyos pa tele-ensayar. Somos mirando de fer atra mena d’actividatz mas creyativas pa continar activos e no perder rodache. Tenemos a-saber-las ganas de que millore a situación e poder quedar pa ensayar.

Ista será a primera entrevista publicada en Mondosonoro en aragonés... ¿Bell mensache d’asperanza pa lo futuro?

“Bi habrá un día en que totz, en devantar a vista, veyeremos una tierra an meta libertat”.

Este numeroso grupo oscense cuenta entre sus componentes con Chema Ciria (bajo), Miguel Calle (batería), David Gilaverte (DJ), Mario Calle (guitarra), Luis Arilla (guitarra y voz), Luis Gil (percusión), Ana Puey (saxofón), Juan Cancer (trombón), Víctor Claraco (voz) y Mario Rodríguez (voz).

Lo siento, debes estar para publicar un comentario.

Este sitio usa Akismet para reducir el spam. Aprende cómo se procesan los datos de tus comentarios.