“Arrisku egoera bat bilatu nahi nuen, mugak ezagutu eta hortik aurrera zer dagoen ikusteko”

“Giza Zarata” (Tristuraren Industria, 2024) Anari artista azkoitiarraren lehen lan luzea da 2016tik, “Epilogo Bat” (Bidehuts) argitaratu zuenetik. Bidean single mordoa utzi du, Anariren ibilbidearen bilakaeran hari koherente bat osatzen dutenak. Berarekin mintzatu gara lan berri honetan aurkituko dugunaren inguruan.

Zer da epilogo baten ondoren datorrena?
Hasiera berri bat. Epilogoa aurreko lanarena zen ["Zure aurrekari penalak" (Bidehuts, 2015)]. Kaleratu nuenean ez nekien ea horren edo Anariren epilogoa izango zen. Bizitzak esan du diskoarena dela. Honakoa disko berri bat da, aurrekoen abestien ondorengoa dena. Arrisku egoera bat bilatu nahi nuen, mugak ezagutu eta hortik aurrera zer dagoen ikusteko.

Zure unibertsoa arakatzeko beste aukera bat da hau. Maparen esplorazio honetan zer paisaia soniko aurkituko ditugu?
Oraindik ez dut diskoarekiko distantzia nahikorik hartu irakurketa zehatz bat egiteko. Denetarik dago. Kantuz-kantu egindako disko bat da, ez da inolaz ere kontzeptuala. Bunkerra I eta II abestiei lotuta, nolabaiteko baretasuna somatzen da, baina sonikoki anitza da. Batzutan zakarra ere bada, disko baretatik nator eta hau beste leku batean ikusten dut, progresio baten ondorio. Oso zuzena da, konponketa gutxirekin. Gordina izatea nahi nuen. Zentzu honetan, konexio bat ikusten dut hasierako Anarirekin, lehen diskoekin. Nire taldea ez den jendearekin grabatu dut, beraz, Joaquin Pascual eta Paco Locoren unibertso sonikoa ere presente dago.

"Giza zarata" deitu diozu. Zarata horren barruan arnasgune bat da zure diskoa?
Raymond Carverren zita irakurri eta izenburua nuela jakin nuen. Sugerentea da eta uste dut barruan dagoen dena biltzen duela. Nire giza zarata han dago, idazkeratik grabazioraino. Kontzeptualitate horretatik ulertzen dut nik izenburua.

Abestien artean distantzia bilatzen duzula aipatu duzu.
Ez dakit beste modura egiten jakingo nukeen. Beti esan dut soilik 5-6 abesti egiten jakin eta horiek etengabe egiten ditudala. Disko guztietan abesti horietatik bana agertzea bilatzen dut. Nick Cave, Sonic Youth, Dinosaur Jr. eta abarren erreferentziak erabili eta konexio horiek agertzen dira diskoan. Bakarlariaren presentzi ere badago, noski. Ez gurean bakarlari bezala ulertzen duguna, baizik eta Jason Molina zen bakarlari horren gisara, bakarlaria baino bakarragoa dena. Hor dago abestietako gordintasuna.

Azalberritze bat bezala definitu duzu.
Biologo batzuen etxean nengoen eta han matxinsalto moduko animali bat zuten. Erakutsi zidaten nola bere oskoletik atera eta han bere erreplika zena utzi zuen. Han bi zeuden: azala eta gorputza. Honekin zera esan nahi dut, ni naizena edo nintzena hor dagoela, baina beste distantzia bat eman nahi nion. Hor dago izaera soziala. Gauza bat da zuk hori bilatzea eta aurkitzea. Eta aurkitzen duzun horrekin zure burua identifikatzea.

Eider Rodriguezek prensa oharrean diskoa gordina, idorra, amorratua, narratiboa eta, garaiari baino, garaiaren kontra egiten duela idatzi du.
Behar batetik dator hori. Pixka bat nekatuta nengoen izaera intimo horrekin. Oholtza batera igo eta jendearen aurrean zaude, baina jendearekin batera ere. Gauzak gertatzen ari dira inguruan eta orduan neke bat heldu zitzaidan. Gogoan dut kontzertu batean nengoela eta zera pentsatu nuen: hona nator ni kantatzera munduan beste gauza latz hau gertatzen ari den bitartean. Hortik sortu zitzaidan distantzia hartzearen eta beste eremu batzuen mugitzearen beharra, beste leku batetik eta beste gai batzuei buru abesteko.

Sozialagoa dela diozu, baina baita ere beste bi sentimendu nabari dira: isolamendu eta alienzaio sentimendu gogor bat.
Zuk orain argazki bat ateratzen baduzu, ni soilik ez, hainbat elementu agertuko dira. Horiek ere ageri dira abestietan. Kokapen bat da guzti horren inguruan. Bai daude isolamendu horri dei egiten dioten abestiak, baina ez soilik. Narratiba nabari da abesti askotan.

Narratiba oso presente dago abesti batzuetan. Nobela bat idatzi izanak nola eragin dizu?
Abesti bat gauza desberdinekin egindako puzzle bat da. Nobelan orrika edo kapituluka idazten duzuna hemen esaldika idatzi behar duzu. Esaldi edo parragrafo bakoitzean zerbait gertatu behar da. Abesti horretan [Ez nengoen han] narrazio bat baino retransmisio bat da. Eszena ez da erreala, baina bai da egia. Trenean sartu den emakume horrek nik ikustea nahi dudana ikusten du. Erronka narratibo bat izan da, nahiz eta aurretik horrelako abestiak egin izana; baina honek beste buelta bat dauka.

“Disko hau distantzia hartzeko eta espazio berriak aztertzeko beharretik sortu da, beste gai batzuei buruz kantatzeko”

Oso erreza suertatu zait istorio horretan sartu eta pertsonaiak sentitzen duen jasotzea. Egunerokotasunaren elementuak erabilita, kontakizun pertsonal zein kolektibo bat sortu duzu. Letragileak idazleen errespetu berdinarekin baloratzen ez direla uste duzu?
Hau mundo mailako debate bat da. Dena den, abesti batek ez du maila literario goren bat behar ona izateko. Hidrogenesse zein Vulk-en letrak oso onak iruditzen zaizkit. Egiten dutenera ajustatu behar direla uste dut. Batzutan letra sakon batek abestiari kalte egin ahal dio. Oreka da kontua. Dena den, egia da Anariren publiko gehiena hitzetatik heldu dela. Nire hitzak oso metaforikoak edo poetikoak izan daitezke, baina onartu beharra dago musikak plus bat ematen diola letrari.

Gai edo ikuspegi sozialari dagokionez, ez dakit indibiduotik kolektibora salto egin duzun esatea zehatzagoa den. Pertsonala ez dena ere politikoa dela diozu. Min pertsonalak min estrukturala bere baitan duela esan genezake?
Min estruktural hori norberarengan islatzen dena, gure gizartean asko hedatuta dagoen kokaina eta prozakaren kontsumoan ikus genezake. Baina estruktura erraldoi horren barruan, eta bere ondorioen aurrean, nor gara gu? Hor mina dago, baina ez da pertsonala da, besteena da, zurea den einean. Pertsonen min horren deskribapen eta salatze bat dago. Amua abestiaren adibidea aipatzen dut beti, mugimendu feministarekin lotura izan zuena, oso bakarrik idatzitako abesti baten bueltan dagoen zera politiko hori azaltzeko.

Feminismoa aurreko hamarkadan Euskal Herrian gertatutako mugimendu politiko garrantzitsuenetarikoa izan da. Zelan eragin zizun mugimendu horrek zure abesti intimo bat hartu eta politizatzeak?
Ni beste bat bihurtzen nau ikuspuntu, analisi eta entzule feminista horrek. Amua abestia politizatu eta niri beste zera bat ematen dit, zeinetatik asko sortu dudan. Nire sorkuntzan oso garrantzitsua izan da eta bada; azken disko honetan behin baino gehiagotan agertzen da. Ni neu guztiz gurutzatu nau, baita nire obra ere.

Gure zibilizazioa bukatuko denean ez dira bakarrik marabillen arrastoak geratuko, baita kapitalismoaren hondakinak ere. Disko hau gure munduaren argazki bat da, zurea, pertsonala, eta horretan hondakin hauetako batzuk agertzen dira, gure zibilizazioa irudikatzeko balio dutenak.
Gure eguneroko bizitza honetan ankerkeri pila bat dago. Hor daude datuak, gero eta droga gehiago kontsumitzen da: gizonek kokaina eta emakumeek antidepresiboak. Filtro politiko bat du nire begiradak eta bizitzako une bat irudikatu dezaket filtro horrekin, baita ikuspuntu politiko batekin ere. Baina bestela ez naiz idazten jartzen tesi soziopolitiko bat egiteko helburuarekin.

Gure zibilizazioa, mundurik onena izan behar zuena, munduarentzat troiako zaldi bat da?
Abesti horretan elementu poetiko desberdinak erabili ditut, ilargia kasu. Hor Lars Von Trierren Malenkolia filmea nuen buruan, baita ilargi-bete erraldoi horiek ere. Badago hor sugerentzia bat, zerbait datorrela, Troiako zaldi bat bezala. Oso abesti sensoriala da, horrela izan behar du. Poesia da eta ez da erreza azaltzen. Bai daude esaldi esplizitoago batzuk, “mendebaldea bere kulparen kontra” kasu, agian aurreko diskoetan hain presente ez zeudenak. Droga kontsumo erraldoiari buruz hitz egin nahi nuen, baita munduak hartu duen abiadura zoroari buruz ere.
Agortuko da sistema kapitalista? Nik uste transformatuko dela. Nik aldaketa asko bizi izan ditut, eskubideen lorpena bizi izan dut, emakume homosexual bezala, euskaldun bezala. Lorpenak ikusi ditut. Orain, espero ez nuen inboluzio bat ematen ari da. Orain, gazteen artean asko hedatu dira mezu erreakzionarioak. Inboluzio horrek desanimo sentsazioa sortu dit. Hondoa jotzearen lehen seinaleak izan daitezke. Sokari tiraka jarraitzen dugu eta batzutan ematen du irabazitako zentimetroak galduz goazela.

Belaunaldi berriak erresistentzia kulturalaren harian kokatu dituzu. Zer nolako distantzia duzu beraiekiko?
Nire burua belaunaldi baten erresistentzia kulturalen barruan kokatu dut Bidehuts eta Esan Ozenki musikaren industrian gauzak egiteko modu oso politiko bat zirelako. Gure belaunaldiak jarraitzen ditu hausnarketa eta inkietude horiekin, baina beldur naiz ez den soilik gure belaunaldiaren kontu bat, ea transmisiorik egon den. Transmisio estetikoa bai, dudarik gabe. Ideologia eta bitartekoei dagokienez, zalantzak ditut. Adibidez, nire hitzak intimistak izan ahal ziren, baina nire praktikak, musikaren munduan, oso politikoak izan dira. Bidean gauza asko galdu izanaren sentsazioa dut. Dena den, musikaren munduari beste arte adierazpenei eskatzen ez zaiena exijitzen zaigula uste dut.

Diskoan esperantzarako zirrikitua sentitzen da, agian inoiz baino presenteago.
Agian Vesna Vulovic-en? Abesti kolektibo bat izan daiteke, edo horrela irakurri daiteke. Egia da diskoa ez dela hain iluna. Badaude argia sartzen uzten dioten abestiak. Hori ere kantuz kantu egin dut, ez da zerbait bilatua edo aurretik pentsatua izan. Batzuetan ilunago besteetan argiago geratuko zait.